Aviation Turkey: Sayın Ahmet Hamdi Atalay, öncelikle bize zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. HAVELSAN ve THY Teknik uçak içi eğlence sistemleri ve internet konusunda iş birliğine imza atarak Cornea şirketini kurdu. HAVELSAN’ın uçak içi eğlence sistemleri ile ilgili çalışmaları ne doğrultudadır? Cornea şirketi içinde HAVELSAN’ın teknolojik alt yapısı, ARGE çalışmaları bakımından konumu ve iş payı nedir?

Ahmet Hamdi Atalay: HAVELSAN ile THY Teknik A.Ş. arasında 2012 yılında imzalanan “Stratejik İş birliği Genel Prensipler Anlaşması” ile başlatılan iş ortaklığı neticesinde 2014 yılında Kablosuz IFE ilk prototipi tamamlanmış ve anlaşmaya Koltuk Arkası IFE prototipi geliştirilmesi eklenmiştir. 2015 yılında Kablosuz IFE için EASA onayı alınmış ve 2016 yılında THY’nin açmış olduğu Kablosuz IFE ve Tablet IFE ihalesi kazanılmış ve THY tablet IFE’yi kullanmaya başlamıştır. THY AO’nun yeni ve eski uçaklarının Koltuk Arkası IFE ihalelerinde yabancı firmalara rakip olunması; Boeing ve Airbus platformları için “Line Fit” çalışmalarının yürütülmesi planlanmaktadır. İlk aşamada, THY’nin 2022 yılında filosuna katacağı 45 uçak için Koltuk Arkası IFE ihalesi kazanılmış durumdadır.

HAVELSAN ve THY Teknik iş birliğiyle Türk mühendisleri ve teknisyenleri tarafından yerli ve milli olarak geliştirilen kablosuz uçak içi eğlence sisteminin ilk kullanıcısı THY AO olmuştur. THY AO’nun koltuk arkası özel ekranları olmayan 44 dar gövde yolcu uçağında uygulanan sistemle, yolcular kişisel elektronik cihazları (akıllı telefon, tablet, notebook) üzerinden uçak içi eğlence sistemine bağlanabilmekte ve bu sistem için özel hazırlanan medya içeriğini görüntüleyebilmektedir. Kablosuz uçak içi eğlence sistemiyle yolcular 250’den fazla film, 700’den fazla TV program içeriği, 2 bini aşkın albümde yer alan 19 binden fazla şarkıya erişim sağlayabilmektedir. Ayrıca kayan harita üzerinde yapılmakta olan uçuşu takip edebilmekte ve uçuşla ilgili bilgilere ulaşabilmektedir.

Çalışmaların HAVELSAN ile THY Teknik A.Ş’nin ortak girişim şirketi olan Cornea Havacılık Sistemleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi üzerinden devam etmesi uygun bulunmuştur. Yeni şirketin unvanı “Kabin İçi ve Hava Taşımacılığı Bilişim Teknolojileri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi” olarak belirlenmiş, kabin içi eğlence, kabin içi internet ve sivil havacılık bilişim teknolojileri alanında faaliyet göstermesi planlanmaktadır. Şirketin müşteri potansiyeli arasında yerli hava yolları firmalarının yanı sıra yabancı hava yolu firmalarının da olması öngörülmektedir.

HAVELSAN olarak iştirakimiz olan Cornea firmamıza Kabin İçi Eğlence Sistemleri adına HAVELSAN bünyesinde geliştirilmiş olan tüm ürün, sistem ve projeler IP haklarıyla birlikte devredilmiştir. HAVELSAN olarak kuruluş aşamasında; Cornea firmamıza yazılım geliştirme süreç ve altyapılarının kurulması ile Airbus ve Boeing firmalarının Koltuk Arkalı IFE Ürün Kataloglarına girebilmesi adına Yazılım Danışmanlığı ve Üretim Hizmetlerini içeren Teknik Destek Hizmeti verilmesine devam edilecektir. Cornea bu sayede Panasonic Avionics ve Thales gibi çok önemli bir tedarikçi konumuna erişecektir.

HAVELSAN olarak üretim kabiliyetimizi Avrupa’da bu konuda yetki sahibi ve bağımsız bir otorite olan EASA’ya tescil ettirmiş durumdayız. Sivil havacılığın kendine has kuralları ve gereksinimleri çerçevesinde yürütülen bu sertifikasyon süreci sonunda, Kabin içi eğlence sistemleri (IFE) projeleri kapsamında üretilen SEB donanım ve yazılımı sivil hava araçlarında kullanılabilecektir. Sivil Havacılığa yönelik Donanım Tasarım ve Üretim konusunda Cornea ile yürüttüğümüz çeşitli iş birlikleri ile gelecekte üretim çeşitliliği ve miktarının artırılabilmesi mümkün olacaktır. Hali hazırda elde etmiş olduğumuz üretim yetkisini ürünleşme çalışmalarıyla farklı ürün ve ürün bileşenleri için de genişletme imkânımız bulunmaktadır. Bununla birlikte Agusta Westland ve Sikorsky gibi firma ve A400M gibi platformlar da askeri platformlar için bu belge ile üretim talep etmektedir. HAVELSAN, Türkiye’de Üretim Organizasyonu yetkisini alan 7. firmadır (Aspilsan, Selex, TCİ-kabin dolapları, TSİ-koltuk, TurkishTechnic, TUSAŞ).

Aviation Turkey: Boeing 737-800NG Tam Uçuş Simülatörü, HAVELSAN tarafından geliştirilerek, (EASA) CS-FSTD-A FFS “Level D” sertifikasını alarak Türk Hava Yolları’na teslim edildi. Bu kapsamda Türk Hava yolları ve diğer hava yolu şirketleri ile yürütülen projeler konusunda bizleri bilgilendirebilir misiniz?

Ahmet Hamdi Atalay: 2017 yılı sonunda THY’ye teslimi yapılan B737-800 NG simülatörümüz, 2018 yılı başında EASA Level D sertifikasını alarak pilot eğitimlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Böylece mazimizde ilk olarak THY ile sivil simülatörler kapsamında başlayan bu iş ilişkimiz, 2018 yılı sonunda gelişerek ilave 11 adet simülatör daha tedarik edilmesine yönelik bir sözleşme ile pekişmiştir.

THY için üreteceğimiz simülatörler geliştirme ve üretim safhasında olup ilk teslimatımız 2020 yılı başında gerçekleşecektir. Bilahare 2021 yılı ortalarına kadar da diğer simülatörlerin teslimatları planlanmaktadır. Buradan edindiğimiz tecrübeler ışığında gerek yurtiçi gerekse yurt dışı hava yolu firmaları ve eğitim organizasyonlarının talepleri doğrultusunda tekliflerimizi sunduğumuz yeni ilişkilerimiz mevcuttur. Sivil simülatörler alanında gelişen pazarda da HAVELSAN olarak kesinlikle yer alacağız.

Aviation Turkey: Hava Trafik Meydan Kontrol ve Yaklaşma/Yol Kontrol Radar Simülatörleri ile ilgili DHMİ ve TÜBİTAK ile ortak çalışma yürütüyorsunuz. Bu konudaki kabiliyetler ve Ar-Ge çalışmalarınız nelerdir?

​Ahmet Hamdi Atalay: Hava Trafik Meydan Kontrol ve Yaklaşma/Yol Kontrol Radar Simülatörü, temel ve ileri seviyede eğitim ihtiyaçlarını karşılayabilen simülasyon sistemidir. Yaklaşma/Yol ve meydan kontrolün her seviyesini desteklemektedir. Eğitimler; Devam eğitimleri, Prosedür eğitimleri, Trafik senaryoları vb. fazlara ayrılabilmektedir. Simülatörümüz, gece-gündüz, açık-yağışlı, yaz-kış etkilerinin gözlemlenebildiği 3 boyutlu görsel sistem, yazılımsal ve donanımsal olarak 360°’ye kadar genişletilebilecek şekilde tasarlanmıştır.

TÜBİTAK ile birlikte Esenboğa Havacılık Akademisi ve İstanbul Atatürk Havalimanı Eğitim Merkezi’ne atcTRsimsimülatörü teslimatları başarı ile gerçekleştirilmiş ve hizmete sunulmuştur. Simülatörümüz hem kontrolör adaylarının eğitim süreçlerinde hem de hava sahası optimizasyon çalışmalarında etkili bir şekilde kullanılmaktadır. Örneğin İstanbul Havalimanı hava sahası tasarımı yapıldıktan sonra simülatörümüz üzerinden sanal trafiklerle gerçek ortam simüle edilmiş ve İstanbul Havalimanı açılışında hava sahasında oluşabilecek aksaklıklar önceden görülerek düzeltilmiştir.

Havaalanları yanında 2018 yılı Ekim ayında ayrı bir simülatör de Nişantaşı Üniversitesi öğrencilerinin eğitim hizmetine sunulmuştur.

Simülatör üzerinde esnek bir biçimde trafik senaryoları ve egzersizler hazırlanabilmekte, pilot-kontrolör ve kontrolör-kontrolör arasında sesli iletişim kurulabilmekte ve pilot uygulaması yardımı ile hava ve yer araçları kontrol edilebilmektedir.

Meydan Kontrol ve Yaklaşma/Yol Kontrol Radar simülasyon eğitimlerinde, her bir istasyon gerektiğinde bağımsız olarak tek tek veya sektörel çalışma imkânı sağlamak amacıyla bütün istasyonlar ile birlikte ya da istenilen sayıda pozisyondan oluşacak gruplar halinde, birlikte çalışma özelliğine sahiptir. Bu sayede, Meydan Kontrol ve Yaklaşma/Yol Kontrol Radar çalışmaları birbirinden bağımsız olarak yürütülebildikleri gibi iki sistem arasında sağlanan entegrasyon ile, radar simülatörü veya meydan kontrol simülatöründen koşturulan bir egzersiz bir diğer sistemde zaman, uçuş rotası, uçuş safhası, uçuş plan bilgileriyle uyumlu olarak sergilenebilmekte; kule, yaklaşma ve yol kontrol istasyonları aynı zamanda koşularak hizmet bütünlüğü sağlanmaktadır.

Aviation Turkey: Sivil Havacılık konusunda global pazarlara yönelik hedefleriniz ve çalışmalarınız nelerdir? Bu konuda HAVELSAN’ın gelecek vizyonu öğrenebilir miyiz?

Ahmet Hamdi Atalay: HAVELSAN olarak askeri sektörde kazandığımız, yerli ve milli kabiliyetlerimiz ile oluşturduğumuz çözümleri Türk Hava Yollarına yaklaşık iki yıl önce teslim ettiğimiz Boeing 737 NG Tam Uçuş Simülatörümüz ile öncelikli olarak ülkemizin kullanımına sunmuş bulunmaktayız. Bunun devamı olarak yine THY ile A320 ve Boeing 737 MAX platformları için 5 tanesi Tam Uçuş Simülatörü olmak üzere toplamda 11 adet simülatörün üretimine de devam etmekteyiz. Sivil havacılıkta lider bir marka olan THY’nin güçlü referansı ile yurt dışında da hızlı bir şekilde iş geliştirme ve pazarlama faaliyetlerine ağırlık vermiş bulunmaktayız. Askeri sektöre nazaran daha ağır rekabet koşullarında yarıştığımız bu kulvarda; kalitemiz, uzun vadelere de yayılan farklı ödeme koşulları ve satış sonrası destek ile rakiplerimize karşı avantaj sağlamaya çalışmaktayız. Bu kapsamda sadece doğrudan satış değil; farklı tipte iş birliği ve ortaklık modelleri ile de ilerlemeye devam etmeyi planlamaktayız.

Aviation Turkey: HAVELSAN’ın sivil havacılık alanında pilot, ATC, Bakım teknisyeni gibi alanlarda milli eğitim merkezi oluşturulması ve işletilmesi konusunda bir faaliyeti olacak mı?

Ahmet Hamdi Atalay: Sadece ülkemizde değil dünya çapında uçak ile yolculuğa talebin artmasından dolayı sivil havacılıkta çok yüksek bir hızda gelişim yaşanmaktadır. Hizmet veren havalimanı sayılarının artışına paralel açılan yeni destinasyonlarla birlikte havayolu filolarına farklı tiplerde çok sayıda yeni uçak katılmaktadır. Bu bağlamda sektörde ortaya çıkan istihdam artışı, nitelikli personelin yetişmesi için eğitim ihtiyacının da artışına sebep olmaktadır. Bu artış hızının aksine ilgili personele eğitim veren merkezlerin sayısı ve kapasitesinde aynı oranda bir artış olmamaktadır. Ülkemizde de bu talep yeteri kadar karşılanamamaktadır. Eğitim filosunda birçok simülatör ve eğitim sistemi olmasına rağmen THY de dahil olmak üzere ülkemizde faaliyet gösteren birçok havayolu talep duyduğu bu ihtiyacı yurtdışındaki yerleşik eğitim merkezlerinden karşılamaktadır. Ülkemizde bulunan az sayıda özel eğitim merkezlerine en kısa sürede yenilerinin eklenmesinin bir ihtiyaç olarak ortaya çıktığını belirtebilirim. HAVELSAN olarak tek başına bu sorumluluğu üstlenme gibi bir planımız olmamasına karşın farklı tipte ortaklık ve yatırım modelleriyle açılacak yeni eğitim merkezlerine destek verme arzusundayız. Bu konu ile ilgili olarak yerli ve yabancı birkaç farklı yatırımcıyla görüşmelerimiz devam etmektedir.

Aviation Turkey: Bir Simülator Mükemmeliyet Merkezi oluşturarak, bugün havacılığın güvenliğinin en önemli sorunlarından biri haline gelen insansız hava araçlarının hava ulaştırma trafiğine tehdit oluşturması ve bu tehdidin yönetilmesi gibi uygulamaların ele alınacağı bütünleşik (Uçak, İnsansız Hava Aracı ve ATC) simülasyon merkezi kurulması ve işletilmesi yönünde bir hazırlığınız var mı?

Ahmet Hamdi Atalay: İHA ya da drone tehditlerinin ve daha pek çok senaryoların bugün teslim etmiş olduğumuz sayısız simülatör sisteminde gerçekçi bir şekilde simüle edilmesi mümkündür. Biz HAVELSAN olarak, TSK envanterindeki her türlü hava, kara ve deniz araçlarının simülatörlerini Türk Silahlı Kuvvetlerimizin istekleri ve ihtiyaçları doğrultusunda geliştiriyor ve teslim ediyoruz. Ayrıca, yine TSK envanterindeki silah ve savunma sistemlerinin simülatörlerini geliştirip teslim ediyoruz. Tüm simülatörlerimizin ortak bir harekât ortamında birlikte görev yapmasına yönelik altyapılarımız mevcuttur. Örneğin, F-16 simülatörlerimizle büyük çaplı tatbikat ve harekât hazırlıkları şebekeli biçimde gerçekleştirilebiliyor. Bu kapsamda, üsler arası şebekelenme kabiliyeti ile bütünleşik simülasyonlar da gerçekleştirilmektedir. Tüm simülatör projelerimizden edindiğimiz bilgi birikimimizle, özgün Taktik Çevre Simülasyonu ürünümüzü geliştirdik. Bu ürün ile, bahsettiğiniz gibi, uçak, helikopter, çeşitli İHA’lar, hava trafik kontrol kulesi, hava savunma sistemi, drone tehditleri ve insanların davranış simülasyonlarını da kapsayan bir simülasyon kabiliyetini geliştirmiş durumdayız. Ayrıca bu simülasyon kabiliyetini, teslim ettiğimiz her bir simülatör merkezi içerisinde, her ürünümüzde daha da geliştirerek teslim ediyoruz. Bunların ayrı bir simülasyon merkezi olarak kurgulanması da mümkündür. HAVELSAN her türlü sistem eğitimi veya taktik amaçlı simülasyon merkezini kurabilecektir.

Aviation Turkey: Uçuş eğitimi öncesinde ve başlangıcında kullanabilecek, uçuş eğitimini özendirici ve tanıtıcı seviyede temel simülasyon ürünlerinin geliştirilip, üretilmesi konusundaki yaklaşımınızı öğrenebilir miyiz?

Ahmet Hamdi Atalay: Bu konuda öz kaynaklarımızla geliştirdiğimiz ve geliştirmeye devam ettiğimiz AR-GE ve ÜR-GE projeleriyle, modelleme ve simülasyon alanında şimdiye kadar elde etmiş olduğumuz tecrübelerimizden faydalanarak ve günümüzde trend haline gelen ciddi oyun, yapay zekâ, AR/VR/MR vb. teknolojileri kullanarak daha pratik ve maliyet etkin çözümler geliştirme gayretlerimiz sürmektedir.

Aviation Turkey: HAVELSAN’ın Airbus Military ve Airbus örneğinde olduğu gibi özellikle askeri ve sivil havacılık faaliyetlerini ayırarak iki organizasyon olarak sürdürme yönünde herhangi bir stratejiniz var mı?

Ahmet Hamdi Atalay: Mevcut durumda organizasyonumuzda böyle bir değişikliğe gitme ihtiyacının bulunmadığını değerlendirmekteyim. Ancak pazarın daha da gelişmesi, yurtdışından da konuyla ilgili taleplerin artması durumunda HAVELSAN olarak organizasyonumuzda ve gerektiğinde süreçlerimizde ihtiyaç olan değişiklikleri yapabilme esnekliğine sahip olduğumuza vurgu yapmak isterim.

Aviation Turkey: Sayın Atalay çok teşekkür ederiz…