Birleşmiş Milletler altında uzmanlaşmış ajans olarak Uluslararası Sivil Havacılık Konvansiyonu’nu (Şikago Konvansiyonu) yönetmek amacıyla Devletler tarafından 7 Aralık 1944 yılında kurulan ve bugün 193 üye ülkesi olan, Türkiye’nin de kurucularından biri olduğu, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), uluslararası sivil havacılığa ilişkin küresel standart ve tavsiyeler belirleyen bir Birleşmiş Milletler (BM) ihtisas örgütüdür. Bugün 75.yılını kutluyan ICAO’nun öncelikli hedefleri, sivil havacılık alanında uluslararası standardizasyonu sağlamak ve tüm dünyada uçuş güvenliği ile sivil havacılığın sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla kurallar oluşturmaktır. ICAO, hava aracı işletmeciliği ile ilgili her türlü uluslararası standardı geliştirmekte, düzenlemekte ve kabul etmektedir. Operasyonlar için gerekli tesislerin kurulmasına ve hizmetlerin sağlanmasına yardım etmekte, hükümetlerle birlikte çalışarak bölgesel hava seferleri planları oluşturmakta ve havacılık güvenliği ile ilgili standartları belirlemektedir. Bunların yanısıra toplum sağlığı, göç ve gümrük ile ilgili formaliteleri düzenlemekte, ülkelerin ICAO standart ve tavsiyelerini yerine getirebilmelerine yardımcı olmak amacıyla teknik yardımlarda bulunmakta, dünya havacılık istatistiklerini düzenlemekte ve yayımlamakta, uluslararası hava hukuku anlaşmalarını yürütmekte, sivil havacılıkla ilgili çalışmaların çevre üzerindeki etkilerini incelemektedir. ICAO’nun temel görevlerinden biri de üye ülkelere, uluslararası hava taşımacılığı konularında, ekonomi politikaları belirlemede ve hukuki düzenlemeler oluşturmada rehberlik etmektir.

ICAO`nun amaçları arasında Uluslararası Sivil Havacılık Konvansiyonu`nun 44. maddesinde belirtildiği gibi uluslararası hava seyrüseferi teknolojisinin ve uluslararası hava taşımacılığının gelişimini de teşvik edecek planlamaları yapmak da yer almaktadır.

ICAO klasik Birleşmiş milletler (BM) sistemine göre çalışmaktadır. ICAO’nun karar verici organları Genel Kurul ve Konsey’dir. Konseye karşı sorumlu birimler ise ANC (Aviation Navigation Commission) ve komitelerdir. Sekretarya bünyesinde ise toplam 5 ana birim bulunmaktadır. Bunlar; Hava Seyrüsefer Bürosu, Hava Ulaştırma Bürosu, Hukuk ve Dış İlişkiler Bürosu, Teknik İşbirliği Bürosu, İdari İşler ve Hizmetler Bürosu’dur.

ICAO’nun ayrıca : Asya-Pasifik Ofisi, Orta Doğu Ofisi, Batı ve Orta Afrika Ofisi, Doğu ve Güney Afrika Ofisi, Güney Amerika Ofisi, Kuzey ve Orta Amerika ve Karayip Ofisi, Avrupa ve Kuzey Atlantik Ofisi olmak üzere toplam 7 tane de Bölgesel Ofisi bulunmaktadır.

Genel Kurul, tüm üyelerin katılımıyla her üç yılda bir toplanmaktadır. 36 üyeli Konsey Genel Kurula karşı sorumlu olup, daimi bir organ niteliğindedir. Sivil havacılığın emniyeti ve güvenliğiyle ilgili gerekli tüm kurallar ise ICAO tarafından saptanmakta olup, bunların ulusal düzeyde uygulanma durumları, ICAO bünyesinde kurulmuş mekanizmalar yoluyla denetlenmektedir.

Türkiye’nin ECAC Üyeliği ve ICAO Konseyi 2016-2019 Seçim Süreci

Ekim 2016’da Montreal’de gerçekleştirilen 39. ICAO Genel Kurulu’nda 172 ülkenin oy kullandığı seçimlerde 156 oy alan ülkemiz, 66 yıl aradan sonra ICAO İcra Kurulu konumundaki Konsey üyeliğine seçilmiştir.

ICAO faaliyetleri bölgesel anlamda oluşturulan Kuruluşlar aracılığıyla takip edilmekte ve desteklenmektedir. Bu kapsamda; Ülkemiz bölgesel bir havacılık örgütü olan Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (European Civil Aviation Conference) ECAC’ın da kurucu üyesidir. ICAO Konseyi’nde Avrupa bölgesinin sahip olduğu 8 koltuğa hangi ülkelerin aday olacağı ECAC bünyesinde koordine edilmekte ve bölgesel havacılık organizasyonları olan ACAC (Arap), AFCAC (Afrika), LACAC (Latin) gibi kardeş örgütlerle varılan mutabakatlar çerçevesinde Avrupalı adaylara destek verilmesi garanti altına alınmaktadır.

Öte yandan Ülkemiz 2016 yılı ICAO Konsey üyeliği seçimlerine hazırlık yapılması ve muhtemel desteğin artırılması için Ukrayna, Gürcistan, Azerbaycan ve Moldova ile birlikte “Karadeniz-Hazar Grubu” (Black Sea Caspian Group- BSCG) ismiyle bir rotasyon ve işbirliği grubunu kurmuş ve bu ülkelerle işbirliğini geliştirmeye yönelik çalışmalar yürütmüştür. Nitekim bu grup adına seçime girerek, 2016-2019 döneminde Konsey’de BSCG rotasyon grubunda temsil edilmiştir.

ICAO’nun 2016 genel kurulunda Konsey üye sayısının 36’dan 40 çıkarılması, ANC (Air Navigation Commission) üye sayısının da 19’dan 21’e çıkarılması kararı alınmış olup, bu kararların ülkeler tarafından birer protokol ile onaylanması beklenmektedir. Türkiye’nin protokolü şu anda TBMM gündeminde olup onaylanmayı beklenmektedir. Konsey üye sayısının 36’dan 40’a çıkması durumunda ise bir kontenjan ECAC’a verilecek ve BSCG mutabakatı çerçevesinde Ukrayna BSCG’yi temsilen aday olacak, seçim sonrası Temsilci olacak ve ülkemiz de Alternatif Temsilci olarak konseyde temsil edilebilecektir.

Türkiye’nin ICAO’daki Temsili ve İşbirlikleri

Genel Kurul, tüm üyelerin katılımıyla olağan olarak her üç yılda bir toplanmaktadır. Genel Kurulda her üyenin bir oy hakkı vardır. Sözleşmede aksine hüküm bulunmayan hallerde, kararlar oy çokluğu ile alınmaktadır. Genel Kurul toplantılarında ICAO’nun teknik, ekonomik, hukuk ve teknik işbirliği alanlarındaki tüm çalışmaları ayrıntılı olarak gözden geçirilmekte, Örgüt birimlerine gelecekteki çalışmaları için yön verilmektedir.

ICAO Genel Sekreteri Örgüt Sekretaryasının yönetiminden sorumlu olup, Konsey Başkanından sonra 2. önemli konuma sahiptir. Halen Genel Sekreterlik görevini Dr. Fang LIU (Çin) yürütmektedir. Sekretarya bünyesinde Hava Seyrüsefer (ANB), Hava Taşımacılığı (ATB), Hukuk (LB), Teknik İşbirliği (TCB) ile İdari ve Hizmetler Büroları (ADB) olmak üzere beş ana birim bulunmaktadır.

Hava Seyrüsefer Komisyonu (ANC), Hava Taşımacılığı, Teknik İşbirliği, Hava Seyrüsefer Hizmetleri Ortak Destek, İdari İşler, Mali, Yasadışı Müdahale, Edward Warner (ICAO Konseyi ilk Başkanı, 1945-1957), Hukuk ve Sivil Havacılık Çevre Koruma Komiteleri de Konseye karşı sorumlu birimleri oluşturmaktadır.

Türkiye, 1947 yılındaki ilk ICAO Genel Kurulunda, Konseye üç yıllık süre için üye seçilmiş, 1977, 1980 ve 1983 yıllarındaki adaylıklarımız ise oyların bölünmesi nedeniyle sonuçlanamamıştır. 1970’li yıllardan itibaren sivil havacılık alanında karşılaşılan çoğu siyasi kökenli ikili sorunların yanı sıra, sivil havacılığın küresel ölçekte öneminin artması sonucunda bu alanda ülkemizde kaydedilen gelişmelerin ve ileriye dönük çalışmaların ivme kazanmasına dayalı olarak, kurucu üyesi olduğumuz ICAO’nun faaliyetlerini daha yakından izlemek üzere 1978 yılında Ottava Büyükelçiliğimiz nezdinde ICAO işlerinden sorumlu bir Büro oluşturulmuş, bu Büro, 1990 yılında Montreal’da Daimi Temsilcilik düzeyine çıkarılmıştır.

ICAO’nun görev alanındaki konular genel olarak Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile temelde de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün uzmanlık alanında bulunmaktadır. Bu kapsamda son 5 yılda Türkiye ile ICAO arasında 3 adet MoU imzalanmış ve işbirlikleri arttırılmıştır. ICAO bünyesinde 2009 yılında hayata geçirilen NGAP projesi kapsamında, Çin’in Shenzhen kentinde düzenlenen 2. Gelecek Nesil Havacılık Profesyonelleri (NGAP) Zirvesinde; veri analizi ve paylaşımı konuları da dâhil olmak üzere Türkiye ile ICAO işbirliğini öngören bir Mutabakat Zaptı (MOU) imzalanmıştır. Ayrıca, üniversitelerin katılımı ile Uluslararası Havacılık ve Uzay Eğitim Kurumları Birliği (ALICANTE) oluşturulmuş olup, bu oluşumun kurucuları arasında Ülkemizden de altı üniversite bulunmakta olup, halen 8 üniversitemiz üye durumundadır. ICAO tarafından düzenlenen 28-30 Mart 2017 tarihlerindeki “ICAO USOAP CMA Çalıştayı” ve 8-12 Temmuz 2019 tarihlerindeki “ICAO Emniyet Yönetimi Kapasite Geliştirme Çalıştayı” da yine ülkemiz ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalıştaylara Türkiye dışında Azerbaycan, Katar, Kazakistan, Gürcistan ve Dünya Sağlık Örgütünden de katılım sağlanmıştır. Ayrıca ikili işbirlikleri kapsamında İstanbul’daki Türk Sivil Havacılık Akademisi ise ICAO akreditasyonlu bir eğitim kuruluşu hedefi doğrultusunda, çalışmalarına devam etmektedir.

ICAO Konseyi seçimleri; 3 grup halinde gerçekleştirilmekte olup, 24 Eylül-4 Ekim 2019 tarihleri arasında gerçekleşen ICAO 40. Genel Kurulunda Ülkemiz ECAC içerisinde 2015 yılında varılan mutabakata sadık kalarak konseye aday olmamıştır. ICAO Konsey üyesi olarak, üç grupta ise şu üye ülkeler seçilmiştir. Buna göre;

Grup 1 ülkeleri; hava ulaşımı konusunda öncelikli öneme sahip ülkeler olarak belirtilmektedir. Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Rusya, Amerika’dır.

Grup 2 ülkeleri; Grup 1 ülkesi olmayan ancak uluslararası hava seyrüseferi konusunda katkı sağlayan öncelikli ülkeler olarak belirtilmiştir. Arjantin, Kolombiya, Mısır, Hindistan, İspanya, Hollanda (ABIS temsilcisi), Finlandiya (NORDICAO temsilcisi), Meksika, Nijerya, Suudi Arabistan, Singapur, Güney Afrika.

Grup 3 ülkeleri; Grup 1 ve Grup 2 ülkesi olarak seçilmeyen; ancak Konsey’de temsil edilmesi coğrafik yönden önem arz eden ülkeler olarak belirtilmiştir. Kosta Rika, Fildişi Sahili, Dominik, Ekvator Ginesi, Yunanistan(CERG temsilcisi), Malezya, Paraguay, Peru, Kore, Sudan, Tunus, Birleşik Arap Emirlikleri, Zambiya’dır.

ICAO 2019 Seçim Süreci ve Başkanlık Yarışı

Aşağı satırlarda kısa olarak değindiğimiz, ICAO Konseyi ise Genel Kurula karşı sorumlu daimi bir organ niteliğindedir. Konsey, örgütün yasama ve yürütme işlevini üstlenmiştir. 2002 yılında yapılan son düzenlemeyle Genel Kurul tarafından 3 yıl için seçilen 36 üye ülke temsilcisinden oluşan Konsey üyelerinin seçim sürecinde, uluslararası sivil havacılık ile bu alanda faaliyet gösteren sanayi sektörüne ülkelerin katkı düzeyi ve bölgesel-coğrafi dağılım hususları dikkate alınmaktadır. Konsey çalışmalarını her yıl Ocak – Mart, Mayıs – Haziran ve Eylül-Kasım aylarında olmak üzere 3 dönem halinde sürdürmektedir. Her üç yılda bir seçilen konseyin, son seçimi ise 2019 yılının Eylül-Ekim aylarında iki turda yapılmış ve konseyde temsil edilecek toplam 36 üye ülke, üç grup altında seçilmiştir. Konsey başkanlığı içinse İtalya ve Birleşik Arap Emirliklerinden iki aday kıyasıya yarışmaktadır. 2019-2022 yılları arasında üç yıllığına seçilecek konsey başkanlığına, Avrupa’nın adayı olarak, İtalyanın bir önceki Sivil Havacılık Genel Müdürü ve İtalya’nın şimdiki ICAO Daimi Temsilcisi Salvatore Sciacchitano aday gösterilirken, Birleşik Arap Emirliklerinin ilk kadın pilotu ve 10 yıldır Birleşik Arap Emirliklerinin ICAO daimi temsilcisi olan Pilot Aysha Alhmeli ise seçimlerde diğer ülkeler tarafından aday gösterilmiştir.

ICAO konseyinin yeni başkanı ise 26 kasım tarihinde toplanan konseyin ilk toplantısında belli olmuş, 36 üye ülkenin oylarıyla, 3 yıllığına , Avrupa`nın adayı İtalyan Salvatore Sciacchitano ICAO konsey başkanı seçilmiştir. Sciacchitano, resmi olarak 1 Ocak 2020`den itibaren görevine başlayacak ve 2014 yılından bu yana iki dönemdir konseye başkanlık yapan Nijeryalı Dr. Bernarda Aliu`dan bu görevi devralacak. Ocak 2020`ye kadar ki bu süreçte ise ICAO Konsey Başkanlığını vekaleten önceki başkan Dr. Benard ALIU (Nijerya) yürütecek.