Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) 2035 yılında, hava yolu seyahati yapan yolcu sayısının 7,2 milyara ulaşacağını tahmin ediyor. Bu da bugünkü yolcu sayısının, önümüzdeki 15 yılda yüzde 60 civarında artacağı anlamına geliyor. Bahsedilen talep artışının büyük oranda Asya-Pasifik`ten, özellikle Hindistan ve Çin`den gelmesi bekleniyor. Boeing`in gelecek projeksiyonlarına göre ise önümüzdeki 20 yıl içinde 39.000 üzerinde yeni uçağa talep olacak ve bu talebin yaklaşık 15.000`i Asya-Pasifik`ten olacak. Bu nedenle, yolcuların ve uçakların sayısı arttıkça, havayolları özellikle ekonomi sınıfında seyahat edenler için yolculukları mümkün olduğunca konforlu hale getirmeye çalışacak.

Piyasaya dair bu iki önemli ana tahmin ışığında, analistler, ticari yolcu uçağı koltuk pazarının 2020-2024 döneminde yıllık ortalama yüzde 9 büyüme yakalayacağını öngörüyor. Bu rakamlar belirtilen süre zarfı içinde pazarın yaklaşık 4,7 milyar Dolar büyüme yakalaması anlamına geliyor. Aynı veriler ışığında 2026 yılında, pazar büyüklüğünün yaklaşık 13,5 milyar Dolar gibi inanılması güç bir noktaya ulaşacağı düşünülüyor.

Havayolu seyahatlerinin küresel olarak yükseliş trendi, doğal olarak koltuk pazarının büyümesini de tetikleyen kilit faktör olarak karşımıza çıkıyor. Hava yolu ile seyahate olan talepteki bu artış ise kentsel orta sınıfın hızlı büyümesine dayandırılıyor. Brookings Enstitüsü`ne göre, 2030 yılına kadar kentsel orta sınıfta yer alan kişi sayısının 5,4 milyara ulaşacak.

Ticari yolcu uçakları koltuğu pazarının en güçlü aktörleri olarak Zodiac Aerospace-Safran (Fransa), B/E Aerospace-Rockwell Collins, Inc. (ABD), Geven S.p.A. (Italya), RECARO Aircraft Seating (Almanya), HAECO Americas (ABD), Lufthansa Technik (Almanya) ve Stelia Aerospace (Fransa) öne çıkıyor.

Bu imalatçılar, ekonomi class’tan first class’a kadar çok sayıda farklı ürün gamına sahip olmaları sayesinde pazarda büyük bir güç elde etmiş durumda. Ayrıca bu şirketler, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya Pasifik bölgelerinde iyi donanımlı üretim tesislerine ve çok güçlü dağıtım ağlarına sahip. Bu özellikleri de onları pazarın en çok talep gören şirketleri yapmaya yetiyor.

Uçak koltuğu pazarı neden büyüyor?

Koltuk pazarındaki bu ivmeli büyüme rakamlarının birkaç temel sebebi var. Havayolu seyahatlerinde konfor ve lüks talebinin artması en önemli sebep olarak ortaya çıkarken; uçak koltuklarının tasarımında ve imalat süreçlerinde, kompozit gibi yeni nesil gelişmiş malzemelerin kullanım oranının artması da küresel olarak ticari uçak koltuk pazarının büyümesindeki diğer önemli detay olarak öne çıkıyor.

Uçak kabinlerindeki ekonomi sınıfını, havayolu şirketlerinin, daha fazla para kazanabilmek için daha fazla koltuğu yerleştirebilme savaşı verdiği; bu yüzden de koltuk mesafesi, diz boşluğu gibi standartları aşağı çekmeye çalıştığı bir alan olarak tanımlamak mümkün. Bu sınıfta seyahat eden yolcuların çoğu için uçak içi eğlence sistemi uçakların büyük bir kısmında yer almıyor. Dolayısıyla, bugün pek çok havayolu, daha geniş diz mesafesi ve daha iyi eğlence sistemi seçenekleri sunarak ekonomi sınıfındaki konfor seviyesini artırmayı amaçlıyor.

Örneğin, Qantas kısa bir süre önce A380 filosunun ekonomi sınıfına daha rahat bir uyku için hareketli tabanlara sahip koltuklar yerleştirdi. Koltuğun tabanını ileri hareket ettirip; sırt kısmını da (izin verdiği ölçüde) geriye yatırdığınızda, yolculuğunuzun konforunu ciddi şekilde artırabiliyorsunuz. Benzer şekilde Virgin Atlantic, Glasgow, Manchester ve Londra`dan uçan Boeing 747 uçaklarının Premium ekonomi kabinindeki koltukları yeniledi. 21 inç genişliğinde kademeli şekilde birbirinden uzaklaştırılabilen koltukları Premium ekonomi kabinine yerleştiren havayolu, yolcu konforunu yukarı çekti. Bu gelişmeler, analistlere göre ciddi kazanımlar getirebilecek yeni iş fırsatlarına yol açıyor.

Koltuk pazarının gelişimini etkileyen faktörler

Küresel olarak yolcu sayısı ve uçuş trafiğindeki artışa bağlı olarak, havayollarına yapılan uçak teslimatlarındaki artış, mevcut uçaklardaki kabin içi iyileştirmeler, kabin dönüşümleri, koltuk değişimleri, uçak koltuklarının bakımı konusundaki hassasiyetindeki artış ve satış sonrası hizmetlerin gelişmesi gibi faktörler, pazarın büyümesi üzerindeki en büyük etkenler olarak öne çıkıyor.

Öte yandan, gelişmekte olan ekonomilerdeki regülasyonların yarattığı sınırlamalar, sertifikasyon süreçlerinin yarattığı bürokratik prosedürler ve havayolu şirketlerinin pek çok sebebe bağlı olarak kar marjlarının düşmesi ve buna bağlı olarak uçak içi eğlence sistemi ile mobil bağlantı pazarının büyümesini sınırlaması gibi beklentiler; koltuk pazarındaki potansiyel büyüme üzerindeki negatif etkenler olarak öne çıkıyor.

Koltuk pazarını hangi bölge domine edecek?

Ticari uçak koltuğu pazarında, 2017 yılında 2,7 milyar Dolar gelir yaratan Kuzey Amerika bölgesi, ticari uçak koltuğu pazarını uzun süredir domino ediyor.

Asya Pasifik bölgesi ise, havacılık endüstrisinin pek çok alt başlığında olduğu gibi; koltuk pazarında da önümüzdeki 20 yıllık süreçte en büyük atılımı gerçekleştirecek bölge olarak öne çıkıyor. Bu bölgedeki pazar büyümesi büyük ölçüde Hindistan, Çin, Japonya ve Endonezya gibi ülkelerde oluşacak yolcu trafiğindeki artıştan kaynaklanacak. Bölgedeki havayolları, özellikle son on yılda, iç hat seyahat pazarında ciddi bir büyümeye tanıklık ediyor. Gelişmekte olan pazarlar, hızla büyüyen trafik talebini karşılamak için yeni uçaklara ihtiyaç duyuyor. Bu nedenle, yolcu trafiğinin ortalama büyüme oranının üzerinde arttığı Hindistan ve Çin gibi gelişmekte olan ekonomilerde yeni havayolları faaliyetlerine başlarken; bu havayollarının uçaklarında yer alması için ciddi bir koltuk talebi de yaratılmış oluyor.

Öte yandan rakamlar, business class kabininde seyahat etme eğilimi ve talebinin son yıllarda artış gösterdiği ve önümüzdeki süreçte bu artışın devam edeceğini gösteriyor. Business class koltuk pazarı için de sektörün lokomotifi durumundaki Kuzey Amerika bölgesine yönelik talepte önümüzdeki 10 yıllık süreçte ciddi bir talep artışı öngörülüyor.

Asya-Pasifik`te, Mitsubishi gibi uçak OEM`lerin (Original Equipment Manufacturer) güçlenerek iş hacmini artırması; pazardaki paydan daha büyük pay alması sürpriz olmayacak gibi görünüyor.

Küresel havayolu şirketleri, uçak kabinlerine yerleştirdikleri koltuklarda, giderek daha yüksek teknolojili ürünleri talep ediyor. Bu durum pazardaki kilit oyuncular arasındaki rekabeti de giderek kızıştırıyor. Yolcu açısından konfor artması; havayolları açısından seçeneğin genişlemesi ve maliyetlerin düşmesi sonuçlarını doğuruyor. Örneğin, Mayıs 2019`da Etihad, yolculara muazzam bir bacak mesafesi ve diz konforu sağlayan mükemmel bir koltuk arkalığı eğrisi geometrisine sahip yenilikçi Series 6 ekonomi sınıfı koltuklarını tedarik etmek için Acro Aircraft Seating`i seçti. Bazı havayolları da yenilikçi fikirlerle yolcularının karşısına çıkıyor. Örneğin, Lufthansa, yolcular için daha fazla bacak mesafesi için örgü elyaftan yapılmış malzemeye sahip, daha ince koltukları kabine yerleştirdi.

En büyük talep premium ekonomi koltuğuna olacak!

Önümüzdeki 10 yıl boyunca ticari uçak koltuğu pazarında en büyük atılımı Premium ekonomi kabinine yönelik koltukların yapacağına kesin gözüyle bakılıyor. Zira yolcuların first ve business class koltuklara kıyasla daha az ücret ödeyerek; ekonomi sınıfına göre daha konforlu seyahat edebilme şansı sunması nedeniyle bu segmentte meydana gelecek talep patlamasıyla doğru orantılı gerçekleşecek. Küresel pek çok havayolu Premium ekonomi segmentini kabinlerine entegre etme çalışmalarını sürdürüyor. Örneğin Dubai merkezli Emirates, 2020 yılında kabindeki bu yeniliğin duyurusunu yapmaya hazırlanıyor. Kasım ayında gerçekleşen Dubai Airshow’da verdikleri Airbus A350 ve Boeing 787 Dreamliner uçaklarının kabinlerinde de Premium ekonomi sınıfının yer alacağı duyuruldu. Singapore Airlines, A380`lerinde first class koltuk sayısını azaltıp, Premium ekonomi koltukların sayısını artırmaya yönelik bir çalışmanın startını verdi. Almanların milli havayolu Lufthansa da filoya yeni katılacak Boeing 777-9 uçaklarında first class segmentini tamamen ortadan kaldırmanın planlarını yapıyor. Böylece uçaktaki en yüksek sınıf business class olacak. Bütün bu değişiklikler, havayollarının genelinde, first class kabinlerin, Premium ekonomi ile yer değiştirdiği yeni bir akımın önümüzdeki süreçte daha da sık rastlanır hale geleceğinin somut birer örneği.

Dar gövde uçaklara yönelik koltuklar daha çok talep görecek!

Önümüzdeki 10 yılda, dar gövde uçak pazarına yönelik üretilen koltukların, pazarda büyük bir talep artışı göreceği öngörülüyor. Bu büyümenin nedeni olarak, özellikle gelişmekte olan ekonomilere sahip ülkelerde faaliyet gösteren düşük maliyetli taşıyıcılardan (low cost carriers) dar gövde uçaklara yönelik artan talep olarak gösterilebilir. Düşük maliyetli havayolları, kısa mesafeli yolculuklar gerçekleştirmeleri ve uçakların bakım maliyetlerinin daha düşük olması nedeniyle dar gövdeli uçaklar tedarik etme eğiliminde. Bu durum uçak imalatçılarının tek koridorlu uçaklarına yönelik sipariş rakamlarında özellikle son dönemde adeta bir patlama etkisi yaratırken; sektörün iki devinden biri olan Boeing’in dar gövde uçak pazarına yönelik sunduğu en yeni ürünü 737 MAX uçaklarında yaşanan problem ve uçakların yaklaşık 1 yıldır uçamaması, Airbus A320 ailesi uçaklarına olan talebi olağanüstü boyutlarda artırırken; pazardaki dengeleri de tamamen alt üst etti.

Koltuk dönüşümünün etkisi yadsınamaz!

Köklü havayolları, kabinlerinde uzun zamandır kullanılan koltukların, periyodik olarak yeni nesil koltuklarla değiştirilmesi konusunda ciddi bir süreç yönetimi tecrübesine sahip. Yani koltukların yenilenmesi ve güncelleştirilmesi önemli bir gündem maddesi. Yeni teknolojilere sahip, akıllı, gelişmiş ve hafif malzemelerin kullanıldığı koltukların, mevcut uçak koltuklarının yerini alması, pazara önemli bir dinamizm kazandırıyor. Ek olarak, çoğu havayolundan koltukların kişiselleştirilmesine yönelik hamleler geliyor; koltuk imalatçıları da bu talepleri göz önünde bulundurdukları çalışmalara imza atıyor. IFE sistemleri, aktüatörler ve koltuk yapıları gibi modern uçak koltuğu bileşenleri, daha hafif malzemelerden üretiliyor olması sebebiyle, uçağın toplam ağırlığını ciddi şekilde azaltabiliyor. Bu yüzden kabinde yapılan dönüşümler ve koltukların değiştirilmesi, havayolunun operasyonel masraflarını azaltmak konusunda ciddi bir katkı sunabiliyor. İşletme giderinin yüzde 30’undan fazlasının yakıt giderleri olduğu düşünülürse, havayollarının maliyetleri düşürmek ve rekabet gücünü korumak için bu tip iyileştirme projeleri gerçekleştirmesi tüm sektörde domino etkisiyle olumlu bir hava yaratıyor.

THY’nin rüya uçaklarına yerli koltuk!

Türk Hava Yolları’nın geçtiğimiz yıl filosuna katmaya başladığı Boeing B787-9 Dreamliner uçaklarının ekonomi sınıf koltukları, Türk uçak koltuk üreticisi TSI Uçak Koltuk Üretim A.Ş. (Turkish Seat Industry) tarafından üretildi.

Havayolunun filosuna katılacak 5’i opsiyonlu toplam 30 adet Dreamliner uçaklarının tamamında ekonomi sınıfındaki koltuklar, TSI tarafından üretilen Epianka model koltuk olacak.

2011 yılında uçak koltukları ve yedek parçalarını tasarlamak, üretmek, değiştirmek ve ticarileştirmek amacıyla Türk Hava Yolları, Türk Hava Yolları Teknik ve Assan Hanil ortak girişimi olan TSI tarafından üretilen 11,6 inçlik büyük ekranlara sahip Epianka model ekonomi sınıf koltuklar, zorlu test aşamalarından sıfır hata ile geçerek, Boeing onayı aldı ve uçaklara yerleştirilmek üzere teslim edildi. Ekonomi sınıfı koltuklara yeni bir anlayış getiren ve konfor ve pratiklik gibi özellikleri bünyesinde bulunduran koltuklarda; 2020 yılının ilk çeyreğinden itibaren, uçuş içi eğlence sistemi için 11,6 inçlik modern ekranlar, yerini 13.,3 inç ekranlara bırakacak. Bu da Epianka modelinin, ekonomi sınıfında kullanılan dünyadaki en büyük ekrana sahip koltuk unvanını eline geçirmesine yetecek.

Yerli tedarikçilere verdiği destekle dışa bağımlılığı azaltmayı amaçlayan TSI, toplamda 140 kişiye ulaşan ekibi ile İstanbul Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı ve ABD’nin Utah şehrindeki tesislerinde tasarım, mühendislik, üretim ve AR-GE faaliyetlerini sürdürüyor. Koltukları Boeing’e sektör ortalamasından 8 ay daha erken teslim eden TSI, bu açıdan farklı bir başarıya daha imza attı. Yıllık gelirinin 2020`de 50 milyon Dolar seviyesine ulaşması beklenen şirketin hedefi, bu rakamı 2023`e kadar ikiye katlamak.

Türk Hava Yolları’ndan yaklaşık 400 adet uçak için koltuk siparişi alan şirketin ayrıca Freebird Havayolları, Azerbaycan Havayolları, Nordavia Havayolları ve Nordwind Havayolları ile anlaşmaları bulunuyor. 2023 yılına kadar dünyanın en iyi beş uçak koltuk üreticisi arasında yer almayı amaçlayan şirketin, üretim kapasitesini önümüzdeki birkaç yıl içinde yıllık 100.000 koltuğa çıkarmak gibi bir hedefi de bulunuyor.

TSI hangi koltukları üretiyor?

TSI hem ekonomi hem de business class için farklı ürünler üretebilme yeteneğine sahip. Ekonomi sınıfı için, sadece dar gövdeli uçaklar için Elesa, Elesa S ve Miligram olmak üzere 3 ayrı model üretiliyor. Ekonomi sınıfı için üretilen modellerden Epianka, hem dar hem geniş gövde uçaklar için üretilirken; Skysofa ise sadece geniş gövde uçakların ekonomi sınıfı için imal ediliyor.

Business class koltukları için ise şimdilik sadece dar gövde uçaklar için Royalux isimli model üretiliyor.  Elektrikli koltuk yatırma mekanizması, ayak uzatma eklentisi, 4 yönlü ayarlanabilir başlık mekanizması, Elektrikli ayarlanabilir bel desteği ve masaj fonksiyonu, Kolçak içinde sürgülü ve döner mekanizmalı katlanabilir yemek masası ve bardaklık, Eğim mekanizmalı, koltuk arkasına monte 15,5" monitör, Kolçağa monte 11.6" monitör seçeneği (opsiyonel), Yan cepte kişisel kablosuz şarj standı, Kişisel alan ayırıcı, Kişisel alan ayırıcı içerisinde okuma ışığı, Kokteyl masası, bardak tutucu, Kulaklık, RJU, USB, güç ünitesi uygulanabilirliği (opsiyonel), Her yolcuya özel dergi cebi gibi özellikleriyle alanındaki rakiplerinin tüm özelliklerini fazlasıyla karşılıyor.

Epianka, 2018`de Airbus A321neo ve Boeing 737 MAX tipi dar gövdeli uçaklar için gerekli sertifikaları alarak uçmaya başlamıştı. 2019’un Kasım ayında TSI, Airbus ile imzaladığı anlaşma sayesinde, Airbus’ın BFE (Buyer Furnished Equipment - müşteri tercihli ekipman) kataloğunda yer alma hakkı kazandı.

Onaylı Koltuk Tedarikçisi Anlaşması ile TSI üretimi ait Skysofa ve Epianka model ekonomi sınıfı koltuklar Airbus’ın A350 XWB, A330 ve A320 uçak modelleri için 2020’nin ilk çeyreğinden itibaren katalogda yer alma hakkı kazandı. Elesa S modeli de kataloğun gelecekteki ürünler bölümüne yerleştirilecek. TSI Seats’in ilk Business Class ürünü olan Royalux sertifikalandırma aşaması tamamlandıktan sonra katalogdaki yerini alacak.