Aylar öncesinden rezervasyon yaptırdıkları uçuşlarını ertelemek veya iptal edip para iadesi almak isteyen yolcular… Uçaklarının büyük bir kısmını yere indirip kapasitelerini ciddi oranda düşüren ama bir yandan da slot kaybetmemek için bazı uçuşları tek bir yolcu olmasa da gerçekleştirmeye devam eden havayolları... Zorunlu ücretsiz izine çıkarılan çalışanlar… Ülkelerini kısmen veya tamamen ticari uçuşlara kapatan ülkeler… Havayollarının borsadaki hisse değerlerinde rekor üstüne rekor kıran kayıplar… Havacılık endüstrisi şimdiye kadar hiç görülmemiş bir belirsizlik ortamı ve karmaşa içinde, dünya ekonomilerini birbirine bağlama misyonlarını ikinci plana atıp ayakta kalma mücadelesi veriyor.

Çin’in Wuhan şehrinde 2019 Aralık ayında ortaya çıkan ve bugüne kadar 100’ün üzerinde ülkede tespit edilen Coronavirus (COVID-19) salgını Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından artık pandemi olarak kabul edilmiş durumda. Salgınının yayılma hızının kontrolden çıktığının WHO tarafından resmi olarak deklare edilmesiyle, bir süredir zorluklarla mücadele eden küresel havacılık endüstrisi, bu durumdan çok daha fazla etkilenecek gibi gözüküyor. Hızla yayılan ve ne zaman kontrol altına alınabileceği kestirilemeyen virüs, sektörü temellerinden sarsıyor.

2020 yılının ocak ayı verileri, son on yılda uçuş trafiğinin en yavaş büyüme rakamlarına sahip ay olduğunu gösteriyor. Üstelik havayolu seyahatlerindeki kısıtlamalar 23 Ocak 2020`den sonra başladı. Ocak ayında ortaya çıkan trafik rakamlarının, buzdağının sadece görünen kısmı olduğu düşünülüyor. Salgın, küresel havacılık endüstrisinin dayanıklılığını ciddi şekilde test edecek ve bu sadece başlangıç.

2020 yılı sonunda, hava yolu ile seyahat eden yolcu sayısının, 2009`dan bu yana ilk kez düşeceği tahmin ediliyor.

Sektörün Kaybı 113 Milyar Dolar’ı Bulabilir!

Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği IATA, 10 Şubat’ta yaptığı bir açıklama ile salgının küresel olarak havacılık sektörüne maliyetinin 29 milyar Dolar’dan fazla olacağını ve bunun 12,8 milyar Dolar’ının Çinli havayollarının bilançolarında ortaya çıkacağını öngörüyordu. 

IATA`nın ilk tahmini, virüsün büyük ölçüde Çin`de yoğunlaşmış (Asya-Pasifik) olduğu bir tablo için geçerliydi. Ancak salgının diğer pazarlara yayılmasının ardından tahminlerini 2 Mart’ta güncelleyen IATA, 2020’de havacılık endüstrisinin küresel anlamda gelir kaybının 113 Milyar Dolar’a ulaşabileceğini ve kargo operasyonlarının yaşayacağı kaybın henüz tahmin edilemediğini açıkladı.

Uluslararası Havalimanları Konseyi ACI da küresel yolcu trafik hacminin, yılın ilk çeyreğinde önceki tahminlere göre en az yüzde 12 azalacağını tahmin ediyor. Asya-Pasifik bölgesinin yüzde 24 düşüşle en fazla etkileneceği bölge olacağını düşünen ACI, Avrupa ve Orta Doğu pazarlarının da yolcu trafiğinde önemli bir düşüş yaşayacağına da işaret ediyor.

Hükümetler 150-200 Milyar Dolar Destek Vermeli

IATA CEO`su Alexandre de Juniac, 17 Mart’ta yaptığı yeni bir açıklama ile küresel havayolu endüstrisinin COVID-19 krizinden kurtulması için hükümetlerin 150-200 milyar Dolar arasında mali yardımda bulunması gerektiğini duyurdu. Endüstrinin 2020’de karşı karşıya kaldığı zararların kesinlikle 40 Milyar Dolar’ın üzerinde olacağı vurgulanırken, en son böylesi bir tablonun 2008/09 küresel mali krizinde görüldüğü açıklandı.

IATA’ya göre kriz, havayolu tarafında çeşitli konsolidasyonlara yol açacak ve havayollarının personellerini işten çıkmak zorunda kalacak. Uçak imalatçıları da havayollarının sipariş erteleme ve iptal kararları nedeniyle krizden ciddi şekilde nasibini alacak.

Küresel havayolları birliği de ortalama bir havayolunun kasasında, sabit maliyetlerini en fazla iki ay karşılayabilecek kadar parası olması nedeniyle, hükümetlerin derhal devreye girmeleri gerektiği çağrısını yineledi. Hava taşımacılığında artan bir likidite krizi olduğu vurgusuyla birlikte, COVID-19`dan etkilenen ülkelerin artık küresel hava taşımacılığı pazarının yüzde 94`ünü temsil ettiği; her gün yeni seyahat kısıtlamaları ve sınır kapılarının kapanmasıyla talebin sıfıra düştüğü ortaya konuldu.

IATA’nın 10 gün önce ortaya koyduğu en kötü senaryoda, havayollarının bu yılki gelirlerini 113 milyar dolar kaybedeceği tahmin edilmişti oysa, 10 gün içinde yaşanan gelişmeler, bu rakamları güncel olmaktan çıkardı ve durumun çok daha kötü olduğu bir tabloyu işaret etmeye başladı. Yolcu sayılarındaki yüzde 16’lık düşüş tahminin de çok daha ötesine geçileceğine kesin gözüyle bakılıyor.

Salgın sektörle ilgili bir gerçeğin de açığa çıkmasını sağladı: Endüstride son on yılda görülen yüksek karlılık durumunun 30 civarındaki küçük bir havayolu grubunu ve yatırımcı şirketleri kapsadığı; havayollarının çoğunluğunun çok kırılgan bir yapıya sahip olduğu bir kez daha görülmüş oldu.

Petrol fiyatlarındaki mevcut düşüşün, sektörü yıllık bazda 30 milyar dolara kadar koruyacağı tahmin edilmekle birlikte, kriz nedeniyle yaşanan gelir kayıpları çok daha fazla. Özellikle Avrupa`da popüler olan salgının yayılmasının engellenmesi için atılan korunma adımlarının olumlu etkileri daha da geciktireceği düşünülüyor.

Sektörde bilet fiyatlarındaki büyük düşüş de göze çarpıyor. Ancak, küresel finansal krizden farklı olarak, IATA, seyahat kısıtlamalarının nedeniyle, düşük bilet fiyatlarının, şu an için insanları tekrar uçurmaya yardımcı olabileceğine inanmıyor.

EU261 GEVŞETİLDİ

Avrupa Komisyonu, Covid_19`un AB yolcu hakları düzenlemesi EU261 kapsamında “olağanüstü koşullar” olarak sınıflandırılmasına karar verdi. Yani seyahat kısıtlamaları ile coronavirus kaynaklı iptal edilen uçuşlar ve gecikmeler için havayollarının tazminat ödemesi gerekmeyecek!

ABD Avrupa Ülkelerinden Tüm Uçuşları Yasakladı!

Salgının İtalya ve İspanya başta olmak üzere Avrupa`daki hızlı yayılma karakteri, ABD yönetimini endişelendirirken, ABD Başkanı Trump, Avrupa Birliği ülkelerinin salgınla ilgili önlemler konusunda geç kalması nedeniyle ülkelerindeki vaka sayısının artışını gerekçe göstererek, çok katı bir önlemi hayata geçirdiklerini açıkladı.

26 Avrupa ülkesi ile ABD arasındaki seyahatler, 30 gün süreyle askıya alındı. ABD başkanının açıklaması, Dünya Sağlık Örgütü`nün koronavirüsün küresel bir pandemi olduğunu resmen açıklaması sonrasında geldi.

13 Mart Cuma günü 23: 59`da yürürlüğe giren bu kısıtlama kapsamında Schengen bölgesini oluşturan 26 Avrupa ülkesinden (Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İtalya, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç ve İsviçre) ABD’ye yapılan uçuşlar durduruldu. İngiltere ve Türkiye yasak kapsamının dışında tutuldu. Ayrıca henüz kargo uçuşları da yasak kapsamında yer almıyor.

Alınan karar üzerine Avrupalı havayolu şirketleri adeta kazan kaldırdı. Birçok havayolu, salgının başladığı gün itibariyle finansal gücünün büyük bir kısmını ABD uçuşları üzerinden elde ederken, Trump’ın kararıyla büyük bir yıkım yaşandı. Havayolları, hükümetlerden ciddi hacimlerde sübvansiyonlar beklediklerini ve girecekleri zararın devlet tarafından karşılanması için resmi başvurular yaptı. Konuyla ilgili nasıl bir formül bulunacağı ise merak konusu. Sürecin Avrupa’da yeni iflaslar getireceğine kesin gözüyle bakılıyor. Kulislerde özellikle Avrupa’da büyük bir havayolunun iflas sürecine başladığı ama henüz açıklanmadığı konuşulmaya başlandı bile. Tahminler Alitalia ya da Norwegian üzerinde yoğunlaşıyor.

Trump’ın Yasağı En Uzun Uçuş Rekorunu Değiştirdi!

Trump’ın coronavirus nedeniyle Avrupa Birliği ülkelerinden ABD’ye yapılan uçuşları 30 gün yasaklama kararı dünyanın en uzun uçuş rekorunun değişmesine neden oldu.

Air Tahiti Nui, Fransız Polinezyası’nın başkenti Papeete ile Paris arasındaki uçuşlarını geçen haftaya kadar San Francisco aktarmalı gerçekleştiriyordu. Yasak kararının ardından 15 Mart’ta uçuşun non-stop yapılmasına karar verildi. 15.715 km’lik uçuş, Boeing 787-9 Dreamliner uçağı ile icra edildi ve tam 16 saat 20 dakika sürdü. Bu uçuşta dünyanın en uzun ticari uçuşu rekoru kırıldı. Üstelik kalkış ve varış noktalarının Fransa toprağı olması nedeniyle teknik olarak bu bir iç hat uçuşu kabul ediliyor.

Boeing 787-9 Dreamliner uçaklarının maksimum menzili 13950 km. Bu rekor uçuşta, uçak tam yük ve yolcu kapasitesinin altındaydı. Ayrıca doğu yönünde esen hakim rüzgarlar, uçuşun başarıyla tamamlanmasına yardım etti. Dolayısıyla uçuşun dönüşünü Dreamliner ile gerçekleştirmek mümkün değil.

Şuan için dünyanın en uzun ticari uçuşu ünvanını elinde bulunduran ve benim de deneyimleme şansına sahip olduğum Singapur ve Newark arasındaki mesafe 321 km daha geliştirilmiş oldu.

Kuveyt Ülkeyi Uçuşlara Kapattı!

Kuveyt hükümeti de 13 Mart 2020 saat 23: 59 itibariyle, bir sonraki duyuruya kadar tüm ticari uçuşları askıya aldı. Ülkeye hava yolu seyahati yapabilecek tek grup, eve dönmeye çalışan Kuveyt vatandaşları ve onların birinci derece akrabaları olacak. Kargo uçuşları bu karardan etkilenmeyecek. Bu karar kapsamında Kuveyt’in dış dünyaya açılan kapısı kabul edilen Kuveyt Uluslararası Havalimanı’nın süresiz olarak kapatılmasının da ilk adımı atılmış oldu. Karar, ülkenin bayrak taşıyıcı havayolu Kuwait Airways ve düşük maliyetli havayolu Jazeera Airways`i etkileyecek.

Ayrıca Slovakya da tüm uluslararası ticari yolcu seferlerine kapılarını kapadı. İsrail ve Suudi Arabistan’a giriş yapan herkes, geldiği ülkeye bakılmaksızın 14 gün karantina altında tutuluyor.

Litvanya Hükümeti de 14 Nisan 2020’ye kadar ülkeye yurt dışından tüm ticari yolcu seferlerini durdurdu. Aynı uygulamanın Letonya ve Estonya’da da yakın zamanda hayata geçirilmesi bekleniyor.

Salgının en yoğun görüldüğü ülkelerden biri olan İtalya’ya, Aralarında Türkiye’nin de olduğu çok sayıda ülkenin havayolu uçuşlarını tamamen durdurdu. Başkent Roma’da Leonardo da Vinci Airport (Fiumicino) Havalimanı Termanal 1’in geçici olarak kapatılmasına karar verildi. Tüm check-in ve güvenlik prosedürleri ve bagaj teslimi ile tüm operasyon Terminal 3’ten yapılacak. Easyjet ve Ryanair gibi düşük maliyetli (low cost) havayollarının kullandığı şehrin diğer havalimanı Ciampino ise tamamen uçuşlara kapatıldı. Milan Malpensa Havalimanı’ndaki tüm uluslararası uçuşlar da durduruldu.

Ülkede OHAL ilan edilen İspanya’da tüm uçuş trafiği yasakladı.

KKTC’de Türkiye dahil tüm ülkelerden giriş ve çıkışları yasakladı

Letonya, Fas, Ürdün, Suudi Arabistan, Polonya, Cibuti Şili ve Mısır tüm uluslararası uçuşlara kapılarını kapattı.

Katar da Doha Havalimanı’nı tüm uluslararası uçuşlara kapattı. Kargo seferleri ve Doha aktarmalı gerçekleştirilecek uçuşlar bu yasağın kapsamı dışında tutuldu.

Avrupa’da henüz vaka görülmeyen tek ülke durumundaki Karadağ’da uluslararası uçuşlara yasak getirdi.

Hindistan, Avrupa Birliği ülkeleri, İngiltere ve Türkiye’den gelen tüm uçuşları yasakladı. Kuveyt, Katar, Umman ve BAE’den gelen yolcular da zorunlu olarak 14 gün karantinaya alınıyor.

Hong Kong, 25 Mart Çarşamba günü itibariyle tüm yabancılara ve transitlere girişleri yasakladı.

Umman Sultanlığı da 29 Mart itibariyle tüm uluslararası uçuşları durdurdu.

Norveç hükümeti, havacılık endüstrisi için 533 milyon Dolar finansal destek sağlanacağı ve minimum operasyon maliyetlerinin garanti edileceğini açıkladı. Paranın yarısı Norwegian’a; 4`te 1`i SAS’a verilecek. Kalan 4’te 1’lik kısım ise Wideroe ile diğer küçük operatörler arasında paylaşılacak.

Uçaklar Yere İndiriliyor; Kiralıklar Gönderiliyor!

Dünyanın dört bir yanındaki havayolu şirketleri, düşük talep nedeniyle oluşan kayıpların önüne geçmek için uçuşlarını azaltıyor veya askıya alıyor. Avustralyalı Qantas, haziran ayına kadar uçuşlarını yaklaşık yüzde 25 oranında azaltmayı ve Airbus A380 superjumbo uçaklarının sekizini Eylül ayı ortasına kadar uçuş programlarından çıkarmayı planladığını duyurdu.

Almanların milli havayolu Lufthansa, en az 150 uçağını yere indirdi ve uçuş operasyonlarını %50 azalttı. Filodaki 14 Airbus A380’de yere indirilen uçaklar arasında. Şirket yönetimi, Alman hükümetine, geçici olarak işlerin durması halinde maaşları devletin karşılamasını sağlayan Kurzarbeit başvurusunda bulundu!

Virüsün en çok etkilediği şirketlerden biri Kore. Tüm havayollarının uçuşlarını tamamen durdurduğu ilk 5 ülkeden biri olan Kore’nin (diğerleri Çin, İtalya, İran ve Irak) milli havayolu Korean Air, 10’u Airbus A380 olmak üzere filosundaki 90 uçağı operasyondan çekip yere indirdi. Korean Air, seyahatlerin bir an önce normale dönmesini bekliyor. Şirketin tepe yönetimi durumun uzun bir süre devam etmesi durumunda, havayolunun hayatta kalmasını garanti edemeyecekleri eşiğe ulaşacakları konusunda endişeli. Havayolu, kargo rotalarını çeşitlendirmek ve uçak park ücretlerini azaltmak için yolcu uçaklarıyla kargo operasyonları yapıyor.

China Southern Havayolları da filosundaki tüm A380`leri yere indirmiş durumda.

Hong Konglu Cathay Pacific Grubu, filodaki 120 uçağı yere indirip uçuş operasyonlarının %75’ini iptal etti. 3000 personel ücretsiz izne çıkarıldı. 2003’teki Sars krizinde, filodaki 80 uçağın 22’si yere indirilip uçuşların %45’i iptal edilmişti. Grup ayrıca, Kanada’nın Vancouver şehrindeki kabin ekibi merkezini kapatma kararı aldı. Bu 147 kişinin işsiz kalacağı anlamına geliyor.

United, uluslararası uçuşlarının yüzde 20`sini ve iç hatlarının yüzde 10`unu iptal etti. ABD’nin 3 dev havayolundan biri olan Delta, aldığı yeni bir kararla 300 uçağını yere indirip, uçuşlarının %40’ını iptal etti. Şirket, devlet yardımı için başvuruda bulundu.

LATAM Havayolları Grubu’nun şirketleri, talep azlığı ve çeşitli seyahat kısıtlamaları nedeniyle uçuşlarının yaklaşık %30’unu iptal etti!

ABD’nin AB ülkelerinden uçuşları yasaklama kararının ardından Norwegian, mayıs sonuna kadar geniş gövde uçak filosundaki 40 uçağı yere indirme ve 4000 uçuşunu iptal etme kararı aldı. Bu tüm uçuşların %25’ine karşılık geliyordu. Yaşanan gelişmeler üzerine, iptallerin kapsamı genişletildi ve tüm uçuşların %85’i askıya alındı 7300 personel ücretsiz izne çıkarıldı.

Sefer azaltma ve durdurmanın maliyetinin aylık 100-120 milyon dolar mertebesinde olduğu sanılıyor.

Polonya’nın milli havayolu LOT Polish Airlines, ocak ayında coronavirus daha Avrupa’ya ulaşmadan Condor Havayolları’nı satın alacağını açıklamıştı. Ancak virüsün bu satın almayı da olumsuz etkileyeceği ve Polonyalıların bu süreçten çekileceği konuşuluyor. Taraflar son kez bir araya gelip nihai kararı açıklayacak!

Havayolları bu zorlu süreci daha az hasarla kapatabilmek için uçuş iptali ve uçakları yere indirmek dışında bazı destekleyici başka kararlar da alıyor. Örneğin filodaki kiralık uçaklar, kira süresi devam ederken iade edilmeye çalışılıyor. Ayrıca uzun vadede yapılması düşünülen filo yenileme ve uçakların emekliliğe ayrılma projeleri de öne çekiliyor. Örneğin American Airlines, filosundaki 16 adet Boeing 767’yi, mayıs sonuna kadar emekliye ayıracak. Filodaki 34 adet Boeing 757 ise 2021 yaz sezonu sonuna kadar emekli edilerek filodan çıkarılacak.

Hollanda’nın milli havayolu KLM de filosunda kalan 7 adet Boeing 747-400’ü talep ve gelir azalması nedeniyle Mart sonuna kadar emekliye ayırmaya karar verdi.

İrlanda merkezli düşük maliyetli havayolu Ryanair, filosundaki 450 adet Boeing 737-800 uçağının çok büyük bir kısmını yere indirme ve uçuşlarını büyük oranda askıya alma kararı verdi.

İngiliz merkezli low cost havayolu easyJet de filosundaki uçakların tamamına yakınını yere indirme kararı aldı.

3 büyük havayolu ittifakı StarAlliance, SkyTeam ve oneworld üyesi havayolları, bu olağanüstü durum karşısında hükümetleri destek için göreve çağırdı.

Air France-KLM Grubu, uçuş operasyonlarını %70-90 arasında azaltma kararı ile birlikte filodaki tüm Boeing 747 ve Airbus A380 uçaklarını yere indirme kararı aldı.

İskandinav Havayolları (SAS) tüm uçuşlarını durdurma kararı aldı.

Dünya genelinde 120’den fazla noktaya uçan Polonya’nın milli havayolu LOT Polish, 10 günlüğüne tüm uçuşlarını askıya aldı.

Umman’ın tek düşük maliyetli havayolu Salam Air tüm uluslararası uçuşlarını durdurdu.

Avusturya Havayolları tüm tarifeli uçuşlarını askıya aldı.

British Airways, Iberia, LEVEL, Aer Lingus ve Vueling’i bünyesinde bulunduran IAG Grubu toplam kapasitesinin yüzde 75’ini askıya aldı. Çok sayıda uçak yere indirilirken personel ücretsiz izne gönderildi. Grup CEO’su Willie Walsh’ın emekliliğe ayrılışı ileri tarihe ertelendi.

Virgin Atlantic uçuş operasyonlarını yüzde 80 azaltıp filonun çok büyük kısmını yere indirdi. Gelecek yılın uçuş planlarında yüzde 20 kesinti yapıldı.

American Airlines, neredeyse tüm uluslararası uzun menzilli uçuşlarını Trump’ın kısıtlama kararının ardından askıya aldı.

Singapur Havayolları Grubu, Nisan sonuna kadar tüm kapasitesinin %96’sını iptal etti. Singapur Havayolları ve Silkair filosundaki toplam 147 uçağın 138’i yere indirildi. Grubun low cost markası Scoot’un ise 49 uçağından sadece 2’si uçuyor! Singapur Havayolları, Nisan 2020’de Singapur-İstanbul uçuşlarının tamamını iptal etti.

Yıllardır Skytrax Dünyanın En İyi Havalimanı ünvanını kimseye kaptırmayan, en önemli aktarma merkezlerinden biri olan Singapur Changi Havalimanı, 24 Mart salı günü itibariyle tüm transit yolculara kapılarını kapattı.

BAE yönetiminin aldığı yeni karar doğrultusunda ülkenin 4 havayolu, Emirates, Etihad, FlyDubai ve Air Arabia, filolarındaki tüm uçaklarını yere indirip transit dahil tüm uçuşları en az 2 hafta durdurdu. Bu ülke tarihinde bir ilk olarak kayıtlara geçti!

Avustralya’nın bayrak taşıyıcı havayolu Qantas, Covid-19 salgınının küresel ekonomi üzerindeki olumsuz etkisi nedeniyle tüm havayolları gibi "hayatta kalma" çabası içine girdi. Mart 2020`nin sonuna kadar " Sunrise Projesi" için açıklayacağı kararları ve proje için Airbus A350-1000’ye verilmesi planlanan 12 adet siparişi yıl sonuna erteledi.

Airbus ve Boeing Kriz İçin Pozisyon Aldı

Airbus yönetimi 23 Mart’ta küresel salgının yarattığı ekonomik zorluklar ışığında finansal pozisyonunu destekleyecek bazı önlemler açıkladı. Tedbirler, 15 Milyar Euro (16.1 milyar $) tutarındaki kredi tesisini, 2019 temettü teklifinin geri çekilmesini ve emeklilik fonlarının askıya alınmasını içeriyor. Airbus ayrıca 2020 için daha önce belirlenen hedeflerin de yeniden gözden geçirileceğini açıkladı. Airbus’ın Fransa ve İspanya’daki tüm tesislerinde personelin sosyal mesafeyi korumak zorunda olması ve çalışma programlarının gevşetilmesi nedeniyle üretim kısmi olarak devam ediyor.

Amerikalı imalatçı Boeing, ABD yönetimi ile kendisini ve tedarikçilerini güvence altına almak için 60 milyar dolarlık mali yardım paketi için görüştü. Bir likidite enjeksiyonunun, havayolu şirketlerinin uçak teslimatlarını geciktirmesi veya iptal etmesi durumunda grubun ve tedarik zincirinin hayatta kalmasına yardımcı olacağına inanılıyor.

Havayollarının kendi nakit dengelerini koruyabilmek için sipariş verdiği uçakların teslimatlarını ertelemesi, 737 MAX krizi nedeniyle zaten büyük çıkmaza giren Boeing’in üzerindeki baskıyı arttırıyor. ABD havayollarının, Kongre ve Beyaz Saray`a kendilerini kurtarması için yaptığı çağrıya Boeing de katıldı. Boeing ABD hükümetinden 60 milyar dolarlık talepte bulundu. Bunun da hükümet destekli krediler şeklinde talep edildiği söylendi ancak geri ödenmesi gerekmeyen bazı hibeler istedikleri de konuşuluyor.

Boeing yönetimi bu paranın büyük bir kısmının tedarik zincirine aktarılacağını söyledi. ABD’de ticari havacılık endüstrisi yaklaşık 536.000 işçi istihdam ediyor. Bazı küçük tedarikçilerin sistemden çıkmak zorunda kalmasını engellemek için Başkan Donald Trump “Boeing`e yardım etmeliyiz” açıklaması yaptı.

Ancak Boeing`e kredi olarak talep ettiği tutar verilirse şirketin toplam borcunun 100 milyar dolara ulaşacağı biliniyor. Kısa vadede, likidite endişesi yaşayan şirketin; bu kadar büyük bir borç yükünün altından nasıl kalkacağı büyük bir soru işareti.

Boeing ayrıca 25 Mart Çarşamba itibarıyla üretim faaliyetlerini azaltacağını açıkladı. Puget Sound bölgesindeki üretim 14 gün boyunca durduruldu.

Salgın’ın İlk Kurbanı Flybe

Finansal durumu güçlü, dev küresel havayolları için kapasite azaltmak ve uçakları yere indirmek, böylesi derinleşmiş bir krizle başa çıkmak için krizin aşılması konusunda işe yarayabilecek bir strateji. Ancak bu ve benzeri krizler, kırılgan yapıdaki havayollarının fişini çekmekten hiç imtina etmiyor.

1979’da kurulan, İngiltere merkezli, Avrupa’nın en büyük bağımsız bölgesel havayolu olan Flybe, tüm uçuşlarını iptal ederek, iflas sürecini başlattı. Uzun süredir finansal problemlerle mücadele etmeye çalışan havayolu, İngiliz hükümetinin 100 milyon Sterlin kredi vermeyi reddetmesinin ardından hazin sonla yüzleşmek zorunda kaldı.

Fonlama konusundaki zorlukların üstesinden gelemeyen havayolu, ayrıca tüm dünyayı etkisi altına alan coronavirüsten etkilenerek operasyonları durduran ilk havayolu oldu.

Bilet Fiyatları 10 Dolar’ın Altına Düştü

Salgın küresel olarak uluslararası seyahatleri baltalarken, diğer yandan havayolu şirketlerini iç hat uçuşlarını teşvik etmeye itiyor.

Havayolu şirketleri vakaların en çok görüldüğü Çin, İtalya, Güney Kore başta olmak üzere birçok ülkeye uçuşları iptal ederken, yerel havayolu şirketleri müşteri sayısını artırabilmek için uçak bilet fiyatlarının rekor seviyelerde düşürüldüğü çeşitli kampanyalara imza atıyor. Bu kampanyaların arka planında güçlendirici bir etki olarak petrol fiyatlarının da ciddi şekilde düşüş eğilimi göstermesi yatıyor.

Şubat ayında yaklaşık 1,5 milyar Dolar zarar eden Çinli havayolu şirketleri, kayıpları biraz olsun azaltmak için iç hat uçuşlarında 3 milyon koltuk artırdı. Havayolları da neredeyse tüm rotalarda 10 Dolar civarında başlayan fiyatlarla bilet satıyor.

ABD’de de havayolu şirketleri iç hatlarda yüksek oranda indirimlere gitti. Uçak biletleri 4-7 Mart arasında ortalama yüzde 14 düştü.

Yıl başından bu yana ABD’den Asya’ya seyahat talebi yüzde 23, Avrupa’ya seyahat talebi yüzde 5,8 düşerken ülke içi seyahatlerde yüzde 6,5 yükseliş oldu. Geçen yıl aynı dönemde artış yüzde 1,3’tü.

Şirketlerin çalışanlarına evden çalışma uyarısı yapması ve seyahat kısıtlamaları getirmesi nedeniyle, iş seyahatleri adeta durma noktasına geldi. Havayolu şirketleri de bu yüzden fiyat kırmak zorunda kaldı.

Virüs nedeniyle oluşan krizin daha da derinleşmesi durumunda; Suudi Arabistan-Rusya arasındaki restleşme ile başlayan petrol fiyatlarındaki düşüş biletlerin daha da ucuzlamasına yol açabilir.

Çin Yönetiminden Havayollarına Teşvik Kararı

Çin Maliye Bakanlığı (MOF) ve Çin Sivil Havacılık İdaresi (CAAV) dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgını nedeniyle büyük sıkıntı yaşayan havayollarına finansal destek sunma konusunda harekete geçti. Yerli ve yabancı havayollarının Çin’e veya Çin’den operasyonlarını devam ettirmelerini sağlamak ve onlara finansal olarak destek olmak amacıyla 30 Haziran 2020`ye kadar doğrudan nakit teşvikleri uygulanacak.

Salgın döneminde Çin’e uçuşlarına devam eden havayollarına verilecek teşvik miktarları şu şekilde belirlendi: Birden fazla havayolunun operasyon yaptığı güzergahlarda, her havayoluna koltuk kilometre başına 0.0176 Yuan. Sadece bir havayolunun uçuş yaptığı güzergahlarda koltuk kilometre başına 0,0528 Yuan.

Hayalet Uçuşları Bitirmek İçin Kurallar Gevşetildi

Tüm dünyada hava trafiğini felç eden ve durma noktasına getiren Coronavirus / Covid-19 salgını ile birlikte yeni bir kavram daha hayatımıza girdi: “Hayalet Uçuş”

Havayolu şirketlerinin belli rotalarda uçuş haklarını (slot) kaybetmemek için, bir yolcu bile olmayan uçaklarla yaptığı operasyonlara hayalet uçuş adı veriliyor. Havayolları, bir uçuş yılı içerisinde önceden planlanan ve belirlenen uçuş tarifelerinin %80`ine bağlı kalarak operasyonlarını gerçekleştirmezse, havaalanındaki `slot`larını kaybetme riskiyle karşılaşıyor.

Uygulamanın en dikkat çeken örneklerinden biri, geçtiğimiz günlerde British Airways`in Londra-Cardiff arasında, hiç yolcusu olmayan uçuşu icra etmesi oldu. Havayolu, Heathrow Havalimanı`nda yaklaşık değeri 2 milyon Sterlin olan slotu kaybetme riskini almak istemediği için uçağı boş da olsa uçurdu!

Avrupa Komisyonu ve Amerikan Federal Havacılık İdaresi FAA; salgınının ekonomi üzerindeki etkisini azaltmak için, havayollarını boş `hayalet uçuşları` yapmaya zorlayan bazı kuralları askıya almaya karar verdi. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, slotlar için kullanılan `kullan ya da kaybet` şeklinde tariflenen kuralların geçici olarak gevşetileceğini duyurdu. Havayolları bu karalar üzerine derin bir nefes aldı.

Uçuşlarla ilgili kurallar, daha önce 11 Eylül saldırıları, SARS salgını ve 2008 mali krizi sırasında askıya alınmıştı.

Slotlar ile ilgili uç ya da kaybet kuralının arka planında ise havacılık sektöründe faaliyet gösteren nispeten daha küçük havayollarının, en çok talep gören dev havalimanlarına operasyon yapma konusunda, büyük havayolları karşısında eşit şartlara sahip olabilme şansı sunmak ve adil olma misyonu bulunuyor.

Türkiye’de Durum Ne?

Türk havacılığı da salgının yıkıcı etkisinden nasibini fazlasıyla aldı. Doluluk oranları ciddi şekilde düşerken, havayolları yolcularına biletlerinde ücretsiz değişiklik, iptal ve açığa alma hakkı veriyor. Bir yandan da çeşitli indirimleri barındıran kampanyalar düzenleyerek finansal tabloyu biraz olsun rahatlatmaya çalışıyor. Ayrıca uçaklarına yaptıkları dezenfektasyon işlemlerini yazılı ve görsel paylaşımlar üzerinden dolaşıma sunarak hem kendi uçaklarının hem de havayolu seyahati fikrinin, yolcular üzerinde tehditten uzak ve güvenilir olduğu algısını oluşturma derdindeler. Ayrıca THY uçaktaki gazete ve dergileri de kaldırma kararı aldı.

THY geniş gövde uçaklarının büyük bir kısmını yere indirdi ve uçuşları talep azlığı nedeniyle (mümkünse) dar gövde uçaklarla icra etmeye çalışıyor. İstanbul Havalimanı’nda günlük uçak trafiği de ortalama 1200’lerden 900’lerin altına düşmüş durumda. İstanbul Havalimanı’nda günlük uçak trafiği de ortalama 1200’lerden; 13 Mart itibariyle 725’e inmiş durumda. Sabiha Gökçen’de salgın öncesi ortalama 650 olan günlük uçuş sayısı 12 Mart’ta 571 olarak gerçekleşti...

Finansal olarak havayollarımızın durumunun pek parlak olduğunu da söyleyemeyiz. 2020`nın ilk işlem günü 14,84`ten kapanan THY hisseleri 12 Mart günü 8,93`ten; 2 Ocak`ta 86,00 olan Pegasus hisseleri ise 37,26`dan işlem gördü.

THY’nin 25 Şubat’ta Tahran’dan İstanbul’a gelen ve İran’da kalan Türkleri ülkeye getiren Airbus A330’unda yolculardan birinde virüs şüphesi tespit edilmesi nedeniyle uçak Adapazarı üzerinden dönüp Ankara Esenboğa’ya indi. Uçaktaki 132 yolcu karantinaya alındı ve yapılan tahliller neticesinde tüm yolcuların sonuçları negatif olarak açıklandı.

THY’nin 3 Mart’ta TK54 sefer sayılı İstanbul-Singapur uçuşunu gerçekleştiren Boeing 787’deki Fransız yolcunun coronavirüs testi pozitif çıktı. Yolcu hastaneye gönderilirken uçak karantinaya alındı. Dönüş uçuşu iptal edildi. Uçak, 3 pilot ve 11 kabin ekibinden oluşan mürettebatla boş olarak İstanbul’a döndü. Uçuş ekibi 14 gün ev karantinasına alındı.

THY’nin 5 Mart’ta TK1860 sefer sayılı Madrid-İstanbul seferindeki yolculardan birinde coronavirus şüphesi tespit edilmesi nedeniyle 14 kişilik uçuş ekibi ev karantinasına alındı!

3 Şubat 2020 tarihinden Çin ile durdurulan karşılıklı uçuşlara daha sonraki süreçte İran, Güney Kore ve İtalya eklenirken, 13 Mart tarihinde, Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan, düzenlenen basın toplantısında bu dört ülkeye ek olarak toplam 9 ülkeye daha tüm uçuşların durdurulduğu kamuoyu ile paylaştı. Bakan Turhan, 14 Mart 2020 tarihi saat 08:00 tarihi itibariyle Almanya, Fransa, İspanya, Norveç, Danimarka, Belçika, Avusturya, İsveç ve Hollanda’ya yapılan seferlerin karşılıklı olarak 17 Nisan tarihine kadar durdurulduğunu açıkladı. Yapılan açıklamada bu sürenin daha da uzayabileceğini ya da geriye alınabileceği bilgisi de kamuoyu ile paylaşıldı. 16 Mart’ta ise İngiltere, İsviçre, İrlanda, Suudi Arabistan, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri’ne de uçuş yasağı getirildi.

Türk Hava Yolları’nın uçuşlarında ikram hizmeti veren DO&CO, salgın nedeniyle yaşanan yolcu talebindeki düşüşünü gerekçe göstererek 700 kişiyi işten çıkardı!

Son olarak Rusya’nın da uluslararası uçuşları durdurma kararının ardından, Pegasus Havayolları’nın uçabileceği hiçbir dış hat noktası kalmadı.

Bir başka Türk şirketi Corendon, 17 Nisan’a kadar uçuşlarını durdurma kararı aldı.

Türk Hava Yolları, pilot yetiştirme programında ikinci bir emre kadar yeni bir sınıf açılmayacağını duyurdu. Eğitimleri devam eden pilot adaylarının süreçleri devam edecek. Öte yandan Türkiye’deki tüm uçuş okulları da personele yıllık izin kullandırma kararı aldı; sürecin devamında ücretsiz izin sistemine geçilecek.

THY, filosuna katacağı ilk Airbus A350’nin teslimatını ileri bir tarihe erteledi.

THY 27 Mart itibariyle Hong Kong, Moskova, New York, Washington ve Addis Ababa dışında tüm yurt dışı uçuşlarını durduracağını açıkladı.

Onur Air, 25 Mart itibariyle tüm uçuşlarını askıya aldığını duyurdu.

Türkiye 21 Mart’ta, virüsünün etkilerinden korunmak için uçuşları durdurduğu ülkelere 46 ekleme daha yaptı. Uçuşların durdurulduğu ülkeler: Kuveyt, Bangladeş, Moğolistan, KKTC, Ukrayna, Kosova, Fas, Lübnan, Ürdün, Kazakistan, Özbekistan, Umman, Slovenya, Moldova, Cibuti, Ekvator Ginesi, Kanada, Hindistan, Macaristan, Guatemala, Polonya, Kenya, Sudan, Çad, Filipinler, Letonya, Tayvan, Peru, Sri Lanka, Ekvator, Nijer, Tunus, Cezayir, Fildişi Sahili, Finlandiya, Angola, Çekya, Dominik, Kamerun, Karadağ, Kolombiya, Kuzey Makedonya, Moritanya, Nepal, Portekiz ve Panama.

Resesyon Kapıda Hisseler Geri Toplanıyor

Dünya borsalarında rekor düşüşler yaşanmaya devam ediyor ve bazı borsaların kapanabileceği konuşuluyor. Kriz giderek derinleşirken dünya resesyon arifesinde ve domino etkisiyle zaten krizde olan sektörde yeni iflasların ortaya çıkması olası. Tahminler, Dünya GSMH’nin yüzde 0,5 ila 1,5 gerileyeceğini gösteriyor.

Türkiye’de havacılık sektöründeki gelir kaybının 100-120 milyon Dolar olduğu ve krizin uzun süre devam etmesiyle bu miktarın daha da artabileceği tahmin ediliyor. Kayıplar sadece yolcu taşımacılığıyla sınırlı değil. Ticari aktivitelerin azalması kargo havayollarını da etkiliyor. Tüm bu olumsuz gelişmeler üzerine OECD yaptığı bir çalışma neticesinde, hükümetlerden vergi borçlarını erteleyip, piyasalara likidite sağlanmasını talep etti.

Öte yandan havacılık sektöründe faaliyet gösteren tüm şirketlerin borsadaki hisse değerlerinde yaşadığı keskin düşüşlerin ardından hisse geri alım süreçlerinin de başladığı görülüyor.

Türk Hava Yolları Yönetim Kurulu, 9 Mart’ta şirket paylarının geri alınmasını teminen `Hisse Geri Alım Programı`nı onayladı. Buna göre 1 milyar 500 milyon TL’ye kadar hisse geri alımı yapılacak.

TAV Havalimanları da şirketin arkasında olduklarını göstermek için 200 milyon TL’ye kadar hisse geri alımı yapma kararı aldı.

Uçakta Virüs Bulaşır Mı?

Havayolu şirketleri, uçaklarını sürekli dezenfekte ettiklerini ve havalandırma sistemlerindeki HEPA filtreleri sayesinde tüm mikropların %99,97’sinin etkisiz hale getirildiğini söylüyor. Bu yüzden de uçakta virüs bulaşma riskinin, başka herhangi bir kapalı ortama göre çok daha düşük olduğu görüşünde birleşiyor.

Ancak durum havayollarının söylediği kadar masum görünmüyor! Uçak kabinlerinde soluduğumuz havanın nem oranı yüzde 10 civarında. Bu durum vücudumuzun doğal savunma sistemi olan boğaz ve burnumuzdaki mukusun kurumasına sebep oluyor. Bir anlamda savunma sistemimiz zayıflıyor. Mikropların vücudumuzu ele geçirmesi ve yayılması için harika bir ortam oluşuyor.

Kabindeki dolaşımlı ve kuru havanın sağlıksız olmasının yanında; uçakta dokunduğumuz her yerin binlerce mikrop barındırması nedeniyle; uçaklar adeta birer hastalık yuvası.

Emory Üniversitesi, Georgia Institute of Technology ve Boeing`den araştırmacılar, doğrudan damlacık efekti ile bulaşabilen enfeksiyon risklerini gözlemlemek için üç buçuk ila beş saat arasında değişen 10 farklı test uçuşu yaptı. Uçaklar neredeyse full kapasiteydi.

Enfeksiyon riskini takip etmek için, bir iPad uygulaması üzerinden yolcu hareketleri izlendi. Virüslerin, kabinde bir yolcu üzerinden yayılması simüle edildi.

Sonuç olarak, uçakta hastalık bulaştırmanın iki temel yolu olduğu ortaya çıktı: Yolcuların birbirleriyle ne sıklıkta etkileşime girdiği ve koltuklarından ne sıklıkla ayrıldıkları.

Analizler, uçaktaki hasta bir yolcunun ön ve arka sırasında yolculuk edenlerin, hasta olma ihtimalinin yüzde 80 civarında olduğunu gösterdi. Sevindirici olansa, diğer yolcularda, enfeksiyon riskinin yüzde 3`lere kadar düştüğünün görülmesi oldu.

Çalışmada ayrıca, enfekte olmuş bir kabin görevlisinin uçuşta bulunmasının yaratacağı muhtemel etkiler de ölçüldü. Sonuçlar tahmin edildiği gibiydi. Hasta bir kabin personelinin uçuşta yer almasının, çok daha fazla yolcuyu riske attığı görüldü. Çünkü, uçakta sürekli hareket eden ve çok fazla yolcuyla etkileşime giren kabin görevlisi, adeta hastalık saçıyordu.

Çalışmadan çıkan bir başka ilginç sonuç ise, uçuş sırasında hiç yerinden kalkmayan pencere tarafındaki koltuklarda oturan insanların hastalık konusunda daha az risk altında olduğuydu. Yani bugünlerde uçakla seyahat edecekseniz Korona virüsünden korunmak için belki de yapmanız gereken ilk şey koltuk seçimini pencere kenarından yapmak ve eğer kısa mesafeli bir uçuşsa yerinizden kalkmadan uçuşu tamamlamak.

Uçakta Virüsten Nasıl Korunursunuz?

Ellerinizi; gözünüzden, yüzünüzden ve tüm yolcuların dokunabildiği yüzeylere dokunmaktan uzak tutun. Koltuk kolçakları, servis masaları, uçak içi eğlence sistemi ekranı, kumandası, baş üstü dolabı, tuvalet kapısı yani özetle mümkünse uçakta bir şeye dokunmamaya gayret edin. Hasta bir yolcunun yanında oturuyorsanız, onunla yüz yüze gelmemeye çalışın; mümkün olduğunca elinizi ıslak mendil ve özel kozmetiklerle dezenfekte edin. Uçuş boyunca mutlaka ağız ve burnunuzu içine alacak bir maske takın. Başınızın üzerindeki havalandırmayı kesinlikle kapatmayın. Özellikle uzun uçuşlarda mikropları öldürmeye ve boğazınızı nemli tutmanıza yardım edecek özel sıvılarla gargara yapın. Bağışıklık sisteminizi güçlendirme adına, uçuşunuzdan birkaç gün standart bir multi-vitamin almaya başlayın. Kabin ekibinin dağıttığı yastık ve battaniyelerden uzak durun; gerekiyorsa evinizden getirin. Ve en önemlisi de bağışıklık mekanizmanızı canlı tutabilmek için uçuş boyunca bol su için.